Καρδιακά φυσήματα στα παιδιά: Τι είναι και πόσο πρέπει να ανησυχούν τους γονείς
Είναι λογικό πολλοί γονείς να νοιώθουν άγχος και φόβο όταν ο γιατρός αναφέρει ότι το παιδί τους έχει καρδιακό φύσημα. Καρδιακό φύσημα παρατηρείται σε πολλά παιδιά σε κάποια φάση της ζωής τους και είναι ιδιαιτέρως συχνό σε βρέφη και παιδιά. Μάλιστα, πολλά μικρά παιδιά έχουν φύσημα της καρδιάς τους χωρίς να το γνωρίζουν ούτε τα ίδια ούτε οι γονείς τους. Στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων τα καρδιακά φυσήματα στα παιδιά δεν είναι ανησυχητικά, ουδόλως επηρεάζουν την υγεία τους και η καρδιά τους δουλεύει εντελώς φυσιολογικά.
Τι ακριβώς είναι το καρδιακό φύσημα; Το καρδιακό φύσημα είναι ένας ΗΧΟΣ. Δεν είναι πάθηση!
Είναι ένας πρόσθετος ή ασυνήθιστος ήχος που ακούει ο γιατρός όταν εξετάζει την καρδιά του μωρού, του παιδιού ή του εφήβου. Με άλλα λόγια, το φύσημα της καρδιάς είναι απλώς ένα εύρημα, μια παρατήρηση που προκύπτει από τη φυσική εξέταση του ασθενούς.
ÎŒταν ο γιατρός εξετάζει με το στηθοσκόπιο (τα «ακουστικά» του) την καρδιά, ακούει τους ήχους που αυτή παράγει. Σε όλα τα φυσιολογικά άτομα υπάρχουν δύο διακριτοί, διαφορετικοί ήχοι - ας τους πούμε το «τικ» και το «τακ» - που παράγονται από το κλείσιμο των καρδιακών βαλβίδων με κάθε καρδιακό χτύπο καθώς η καρδιά αντλεί και προωθεί το αίμα προς το σώμα.
Καρδιακό φύσημα ονομάζουμε έναν επιπλέον ήχο, δηλαδή έναν ήχο εκτός από τους κανονικούς ήχους της καρδιάς, που δημιουργείται από κάποιου βαθμού στροβιλισμό ή διαταραχή της ροής του αίματος καθώς αυτό κυκλοφορεί μέσα στην καρδιά ή μέσα στα μεγάλα αγγεία κοντά στην καρδιά.
Μερικές φορές αυτός ο επιπλέον ήχος είναι απλώς ο ήχος της φυσιολογικής ροής του αίματος καθώς αυτό κυκλοφορεί μέσα στη φυσιολογική καρδιά. Άλλες φορές, το καρδιακό φύσημα μπορεί να είναι η εκδήλωση κάποιου καρδιακού προβλήματος.
Tο καρδιακό φύσημα δεν είναι από μόνο του μια καρδιοπάθεια, δεν είναι δηλαδή κάποια νόσος της καρδιάς. Τα πιο πολλά παιδιά με καρδιακό φύσημα δεν έχουν καρδιοπάθεια.
Ποιες είναι οι αιτίες των καρδιακών φυσημάτων; Οι αιτίες των φυσημάτων της καρδιάς είναι πολλοί και διάφοροι παράγοντες ή νόσοι, όπως για παράδειγμα:
- ο πυρετός
- η αναιμία
- ελαττωματικές καρδιακές βαλβίδες
- τρύπες στα τοιχώματα της καρδιάς
- η χειρουργική επιδιόρθωση των συγγενών καρδιοπαθειών (δηλαδή παθήσεων της καρδιάς που υπάρχουν ήδη κατά τη γέννηση).
Γενικώς, αναλόγως με την αιτία τους τα καρδιακά φυσήματα τα χωρίζουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
Α. τα «αθώα» (δηλαδή αβλαβή) ή «λειτουργικά» καρδιακά φυσήματα. Στα αθώα φυσήματα, η καρδιά είναι εντελώς φυσιολογική.
Β. τα «παθολογικά» καρδιακά φυσήματα.
Στα παθολογικά φυσήματα, υπάρχει κάποιο κατασκευαστικό πρόβλημα, κάποιο δηλαδή ελάττωμα στην καρδιά (π.χ. μια τρύπα στην καρδιά, μια στενή βαλβίδα, ή μια βαλβίδα που έχει διαρροή).
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να κατανοήσουν οι γονείς ότι το καρδιακό φύσημα δεν είναι πάντοτε σύμπτωμα καρδιακής νόσου.
Τι είναι τα αθώα καρδιακά φυσήματα; Αυτά τα φυσήματα, που οι γιατροί τα ονομάζουν μερικές φορές και «λειτουργικά» ή «φυσιολογικά» καρδιακά φυσήματα, είναι εντελώς αβλαβή. Δεν έχουν σχέση με συγγενείς καρδιοπάθειες ή άλλου είδους καρδιοπάθειες. Είναι ήχοι που παράγονται από το αίμα που κυκλοφορεί με φυσιολογικό τρόπο μέσα από τις κοιλότητες και τις βαλβίδες της καρδιάς ή μέσα από τα αγγεία του αίματος κοντά στην καρδιά. Είναι φυσήματα που δημιουργούνται από μια φυσιολογική και υγιή καρδιά. ÎŒπως συμβαίνει να ακούμε μερικές φορές τον ήχο του νερού που τρέχει μέσα από έναν υδραυλικό σωλήνα, έτσι και ο γιατρός μπορεί συχνά να ακούσει τον ήχο του αίματος που τρέχει μέσα από την καρδιά ακόμα και όταν δεν υπάρχει καρδιακό πρόβλημα.
Τα αθώα καρδιακά φυσήματα είναι πολύ συχνά. Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών και εφήβων με φυσιολογική καρδιά έχουν ή είχαν αθώο φύσημα σε κάποια χρονική περίοδο της ζωής τους. Ένα ιδιαιτέρως μεγάλο ποσοστό (έως και 90%) παιδιών 4-7 ετών έχουν αθώα φυσήματα. Αυτά τα φυσήματα γίνονται πιο δυνατά – δυναμώνουν σαν ήχοι - όταν η καρδιά χτυπάει γρηγορότερα και δυνατότερα, όπως συμβαίνει όταν το παιδί έχει πυρετό, άγχος, φόβο, ή εξετάζεται αμέσως μετά από άσκηση. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτά τα φυσήματα είναι παθολογικά. Μπορεί, επίσης, τα αθώα φυσήματα να είναι λιγότερο δυνατά όταν το παιδί κοιμάται. Μπορεί να είναι διαλείποντα, δηλαδή να φεύγουν και μετά από καιρό να εμφανίζονται πάλι. Τα αθώα φυσήματα δεν προκαλούν συμπτώματα και δεν έχουν συνέπειες για την υγεία του παιδιού. Τα περισσότερα εξαφανίζονται με την πάροδο του χρόνου και μέχρι την ενηλικίωση. Μερικοί ενήλικες εξακολουθούν να έχουν αθώο φύσημα. Το παιδί ή ο έφηβος με αθώο φύσημα δεν χρειάζεται θεραπεία ή ειδική δίαιτα. Δεν χρειάζεται υπερπροστασία από τους γονείς του. Δεν χρειάζεται περιορισμούς στη ψυχαγωγική και αθλητική δραστηριότητα. Δεν χρειάζεται ειδικές προφυλάξεις (αντιβιοτικό) πριν από οδοντιατρικές εργασίες ή άλλες αιματηρές εξετάσεις και επεμβάσεις.
Για τη διάγνωση των αιτίων που προκαλούν το φύσημα είναι απαραίτητο να γίνουν:
- Λήψη του ιατρικού ιστορικού και κλινική εξέταση από το γιατρό.
- Υπερηχοκαρδιογραφημα προκειμένου να βεβαιωθεί αν το φύσημα που άκουσε είναι αθώο ή παθολογικό.
Κάποιες φορές μπορεί να ζητηθούν επιπλέον εξετάσειςόπως : μαγνητική τομογραφία, αξονική τομογραφία, διοισοφάγειο ηχοκαρδιογράφημα, και ειδικές εξετάσεις του καρδιακού ρυθμού όπως καταγραφή με Holter ρυθμού και δοκιμασία κοπώσεως.
Πώς αντιμετωπίζεται
ÎŒσον αφορά το αθώο φύσημα, δεν τίθεται θέμα αντιμετώπισης, μια και δεν σχετίζεται με κάποιο πρόβλημα υγείας.
Για το παθολογικό φύσημα όμως, ο ειδικός πρέπει να εντοπίσει το σημείο της καρδιάς ή των αγγείων όπου ακούγεται το φύσημα και, βάσει της κλινικής εικόνας και των συμπτωμάτων του ασθενούς, να εκτιμήσει το μέγεθος του προβλήματος, ώστε να συστήσει την κατάλληλη αντιμετώπιση, π.χ. συντηρητική αγωγή (λήψη φαρμάκων) ή και χειρουργική επέμβαση (σε μια προχωρημένη βαλβιδοπάθεια).
